Społeczny podział pracy

W wyniku społecznego podziału pracy towary powstają jako łączny efekt pracy wielu producentów. Szewc robiąc buty posługuje się narzędziami, zużywa skórę i inne materiały, które wytworzyli inni producenci. W każdym procesie produkcji wydatkowana jest nie tylko praca żywa producentów w nim uczestniczących, lecz również praca uprzedmiotowiona w środkach produkcji. W produkcji danego towaru społecznie niezbędny czas pracy obejmuje oczywiście łączny czas obydwu rodzajów pracy. Weryfikacja abstrakcyjnego charakteru pracy zawartej w towarach, zarówno pod względem jakościowym jak i ilościowym, następuje pośrednio, w trakcie wymiany. Nabywcy, kupując jakiś towar, potwierdzają społecznie użyteczny charakter pracy wydatkowanej przy jego produkcji, przekazując zaś za ten towar określoną ilość innego towaru lub określoną sumę pieniędzy, akceptują społecznie niezbędny czas pracy zużyty na jego wytworzenie, aprobują określoną wielkość wartości tego towaru.

W odróżnieniu od wartości użytkowych towarów, na które składają się różnego rodzaju własności fizyczne, chemiczne itd. i które można bezpośrednio zidentyfikować, wartości ukrytej w towarach dostrzec się nie da; przejawia się ona dopiero w wymianie, w transakcjach sprzedaży—kupna. W nich to właśnie dochodzi do określania proporcji wymiennych między towarami. Nie oznacza to jednak, że każda relacja wymienna w konkretnej transakcji sprzedaży—kupna dokładnie odzwierciedla wartość towarów, lecz że w relacjach tych przejawia się taka tendencja. Społeczny podział pracy ma sens i nie da się od niego uciec.