Praca przy produkcji

Z ekonomicznego punktu widzenia praca w warunkach produkcji towarowej uzyskuje nowe właściwości, nabiera dwoistego charakteru. Tak jak przed powstaniem produkcji towarowej, ma ona charakter pracy konkretnej, polegającej na wykonywaniu określonych czynności, za pomocą odpowiednich środków, tworzącej w rezultacie wartość użytkową, tj. produkt mający zdolność zaspokajania potrzeb ludzkich. W odróżnieniu jednak od pracy konkretnej w warunkach produkcji naturalnej, tworzącej wartość użytkową na potrzeby jej wykonawcy, w warunkach produkcji towarowej tworzy ona wartość użytkową dla innych ludzi. Toteż wytwarzane towary producent musi sprzedawać tym, którzy ich potrzebują — bezpośrednio lub za pośrednictwem kupców (handlu). Skoro towary muszą być wymieniane, to muszą mieć jakąś wspólną cechę, która pozwala porównywać je ze sobą i dzięki której określa się proporcje, w jakich są wymieniane.

Nie jest nią praca konkretna, ponieważ każdy z rodzajów tej pracy wymaga innych kwalifikacji, polega na wykonywaniu innych czynności, używaniu odmiennych środków pracy i tworzeniu różnych wartości użytkowych. Pod tym względem praca rolnika różni się jakościowo od pracy kowala, stolarza czy szewca. Niezależnie od konkretnego charakteru, każdego typu praca wymaga wysiłku mięśni i umysłu człowieka. Ta jej najogólniejsza cecha pozwala ją nazwać procą abstrakcyjną, rozumianą jako proste społeczne wydatkowanie energii ludzkiej w warunkach produkcji towarowej. Ta cecha jest wspólnym mianownikiem wszystkich rodzajów pracy. Pod tym względem różnią się one tylko ilościowo, a więc ich efekty (tj. towary) można ze sobą porównywać i na tej podstawie można ustalać proporcje wymienne między nimi.