Jako element gospodarki narodowej gospodarstwo domowe podlega wpływom rosnącej racjonalizacji i zasadom racjonalnego gospodarowania. Dotyczy to zarówno jego wewnętrznej gospodarki (wewnętrznych nakładów pracy, użytkowania dóbr) jak i jego relacji z otoczeniem (zewnętrznych nakładów pracy, ich lokalizacji, doboru nabywanych dóbr i usług). Jednak w praktyce nawet współczesne gospodarstwa domowe w krajach rozwiniętych nie stosują powszechnie rachunku ekonomicznego. Nadal dominują zachowania tradycyjne, intuicyjne i naśladowcze. Istotniejsze przemiany w gospodarstwach domowych dokonują się wraz z postępem cywilizacyjnym (zmieniają się materialne i organizacyjne warunki funkcjonowania gospodarstwa domowego) oraz społecznym (zmienia się zwłaszcza społeczno-ekonomiczna sytuacja kobiet, charakter rodziny, ogólny poziom oświaty i kultury). Ważnego znaczenia nabiera zmiana pokoleń, wyznających nowe systemy wartości i wprowadzających inne style życia. Przemiany te nie wnoszą jednak automatycznie do gospodarstwa domowego racjonalności ekonomicznej. Niegospodarność gospodarstwa domowego przejawia się przede wszystkim w nadmiernym wydatkowaniu pracy w jego obrębie (nie liczonej zresztą w żadnym rachunku społecznych nakładów pracy ani w dochodzie narodowym), w nieracjonalnym użytkowaniu dóbr i ich marnotrawstwie oraz w tzw. pokazowej albo prestiżowej konsumpcji, wynikającej tylko z naśladownictwa, a nie z rzeczywistych potrzeb.