Etap gospodarowania

Na wczesnych etapach rozwoju, dopóki gospodarstwo domowe prowadzi gospodarkę naturalną i samo zaopatruje się we wszelkie dobra (zbiera je i przetwarza) i samo wytwarza usługi, ma ono dwoisty charakter — jednostki produkcyjnej i konsumpcyjnej. Nakłady pracy, ponoszone wyłącznie wewnątrz gospodarstwa domowego, w całości tylko temu gospodarstwu. Dopiero wyodrębnienie pracy zarobkowej, wykonywanej, na rzecz innych jednostek gospodarczych w zamian za określone korzyści (najpierw naturalne, a później w pieniądzu), oraz powstanie rynku dóbr i usług konsumpcyjnych prowadzi do wyodrębniania się gospodarstwa, domowego jako podmiotu gospodarczego sfery konsumpcji. We współczesnej rozwiniętej gospodarce występują jeszcze pozostałości tej dawnej dwoistości gospodarstwa domowego, głównie w rolnictwie. Naturalny charakter gospodarstwa zachował się też częściowo w przypadku zaspokajania niektórych potrzeb oraz końcowych etapów przygotowania do konsumpcji dóbr nabywanych na rynku.

Podstawą wyodrębnienia gospodarstw domowych jako samodzielnych podmiotów gospodarujących są ich zasoby dóbr konsumpcyjnych oraz strumienie przychodów naturalnych i pieniężnych będących wspólną lub osobistą własnością członków danego gospodarstwa. Drugą jego cechą jest to, że stanowi ono zespół ludzki o zróżnicowanej strukturze demograficznej, w części przyczyniający się do powstawania tych zasobów i strumieni (zawodowo czynni członkowie gospodarstwa domowego), a w części tylko z nich korzystający (członkowie gospodarstwa domowego utrzymywani przez nie).